Waiau (Maunakea)

Inoa | Name(s)

Waiau (Maunakea)

Hiʻona ʻāina | Land characteristic: Loko wai

Hiʻona ʻāina nona kēia wahi | Feature(s) that contain this place: Maunakea; Puʻu Waiau; Humuulu Mauka

Hōʻuluʻulu manaʻo

He loko wai i kapa ʻia no ke akua wahine ʻo Waiau, ʻo ia hoʻi ka piko o Waiau. Noho ka moʻo ʻo Moʻoinanea ma kēia loko. Kanu ʻia nā piko o ke keiki ma ka wai o ka loko no ke ola loa ʻana o ke keiki. He wai kapu ka wai ma kēia loko, a kapa ʻia ka wai ʻo ia hoʻi “Ka Wai a Kāne” i ʻohi a mālama ʻia kēia wai e nā kānaka no nā mea kapu e like me ka ʻaha. 

Description

“…a nearly circular pond, 300 feet in diameter…is the highest lake within the boundaries of the Pacific Ocean basin….The lake water is perched on a layer of silt and mud washed into the basin from the sides of the cone and from the glacial moraine…[and] contains abundant organisms, including bacteria, infusoria, algae, and a small crustacean.” (Catalog of Hawaiʻi Place Names )

ʻŌlelo kuhikuhi

E koho i kēia inoa ʻāina no nā kumuwaiwai pili i ka loko wai o Waiau ma Maunakea, Hawaiʻi. No nā kumuwaiwai pili i nā Waiau ʻē aʻe o ka pae ʻāina o Hawaiʻi, e koho i ka mea kūpono no kēlā wahi ponoʻī. 

Instructions

Not to be confused with the ahupuaʻa on Oʻahu or any other natural or political features of the same name on the other islands. 

Moʻokūʻauhau | Genealogy

Akua | Deity: Moʻoinanea; Waiau

Hana | Practice: ʻAha kanu piko

Kūmole | Source(s)

“Lake Waiau,” Inoa ʻĀina Hawaiʻi Database, Ulukau: The Hawaiian Electronic Library.

Maly, Kepā., and Onaona. Maly. “Mauna Kea, Ka Piko Kaulana o Ka ʻāina” = Mauna Kea, the Famous Summit of the Land. Hilo, Hawaiʻi: Kumu Pono Associates, LLC, 2005.

Soehren, Lloyd J. A Catalog of Hawaiʻi Place Names : Compiled from the Records of the Boundary Commission and the Board of Commissioners to Quiet Land Titles of the Kingdom of Hawaii. Honokaa, HI: L.J. Soehren, 2006.

Hoʻopili ʻia i | Applied to: Lāʻieikawai; Lilinoe, Waiau, and Kahoupokane in Akua Hawaiʻi : Hawaiian gods and their stories

Mea haku | Created by: Na ka hui ʻimi naʻauao o Ka Wai Hāpai